Bundan uzun yıllar önce, ailecek yaptığımız bir tren yolculuğu sırasında ilk defa “sabır” ile ilgili bir nasihat duymuştum. 1980’lerin başlarında gerçekleşen bu tren yolculuğu, lokomotifin defalarca kere bozulmasından dolayı normal yolculuk süresinin neredeyse iki katı bir sürede sona ermişti. Türkiye’nin doğusuna giden bu trenin koridorlarında yatarak seyahat eden yaşlı ve evsiz amcaya annem karnını doyurması için yiyecek bir şeyler vermiş ve “..amca, kimin kimsen yok mu, bu şekilde nasıl yaşıyorsun” diye sorduğunda neredeyse tüm dişleri dökülmüş olan bu amca; “Kızım! Sabrın sonu selamettir.” demişti ve herkesin bildiği bu sözü ilk defa o zaman işitmiştim. Bir daha da hiç unutmadım.

İlk defa fotoğraf makinası sahibi olup, fotoğraf ile daha da derinden ve yoğun olarak ilgilenmeye başladığım ilk zamanlarda, yaptığım geziler sırasında kısıtlı olan zamanımı harcamamak adına hızlı hareket etmem gerektiği ve bir çok yer görüp bir çok fotoğraf çekmek gerektiği sürekli zihnimden geçerdi. Zaman içerisinde bu aceleciliğin fotoğraflarıma her hangi bir katkı yapmadığını farkettim. Yavaşlamak gerekiyordu. Sabırlı olmak gerekiyordu. Çekilen fotoğraf sayısından ziyade çekilen fotoğrafların ne derece etkin ve iletişim kuran fotoğraflar olacağı şüphesiz  daha önemlidir.

Yukarıdaki genç Faslı Said’in fotoğrafını, Marakeş’in merkezine çok da uzak olmayan arka sokaklarında yer alan bir kumaşçı dükkanın önünde çektim. Aslında o gün için kafamdaki plan, Marakeş’in dışında yer alan palmiye bahçelerine gitmekti. Ancak sabah erkenden çıktığım, otelime pek de uzak olmayan, Marakeş’in şehir merkezi olarak bilenen “medina”da (Arapça’da medina şehir merkezi anlamına geliyor.) biraz zaman geçirmek istemiştim ve o sokaktan bu sokağa derken, yiyecekten giyeceğe, gerekli gereksiz her türlü şeyin satıldığı dar sokaklarda kaybolduğumu farkettim. Yabancı bir ülkede kaldığınız otele geri dönüş yolunuzu bulabildiğiniz sürece kaybolmak o kadar da kötü bir şey değil. Aslına bakarsanız şehrin görünmeyen yüzünü görmek isteyenler için belki de olması gereken bir durum.

Eğer kaybolmasaydım belki de bu fotoğrafı çekemeyecektim. Yol sormak için danıştığım bir iplikçi ile başlayan sohbetimizin uzayacağını hissettiğimde, yine o aceleci şeytan iş başındaydı. Zihnimde hemen, zamanımın kısıtlı olduğu, daha görülecek çok şey, gezilecek çok yer olduğu düşüncesi belirdi ve bir an önce sohbeti nazik bir şekilde bitirmeli ve oradan ayrılarak asli planım olan Palmeriya bölgesine giderek, güzel fotoğraflar çekmeliydim. Ancak oteldeki hesap Marakeş’in çarşısına uymadı. Tanıştığım iplikçi, beni öğle yemeği için misafir etmek istediğini, bana Fas’ın geleneksel yemeklerinden olan ‘tajin’ pişireceğini söyledi. Bu güzel teklifi nazikçe reddedecektim ki, Faslı iplikçi, çırağı çoktan alışverişe gönderdiğini, et, sebze ve öteberi alarak hemen geleceğini söyledi. O kadar ısrarlıydı ki, istemeye istemeye bu teklifi kabul etmek durumunda olduğumu hissettim. Aklıma, ‘sabrın sonu selamettir’ deyişi geldi ve Palmeriya planını başka bir gün yaparım düşüncesiyle o günü kendi akışına bırakmaya karar verdim.  Yavaşlamalı ve yeni tanıştığım bu insanlarla daha fazla sohbet etmeli ve günlük yaşayışlarına kendimi biraz daha bırakmalıydım. Ben de öyle yaptım ve o anın keyfini çıkartmaya başladım.

Fas, müslümanların yaşadığı bir ülke olduğundan dolayı Türkiye’den gelenlere karşı daha rahat ve konuşkan davranıyorlardı. Berberi usulü sebzeli et yemeği olan tajin (bizdeki güveç) güveçte, odun ateşinde uzun süre de pişen bir yemek olduğundan dolayı et pişine kadar, içilen nane çayları ve konuşulan konuların sayısıda arttı. O zamanlar fotoğrafçılığa yeni başlamıştım ve sokak portreleri konusunda tecrübe sahibi değildim. Hatta ve hatta  daha çok manzara fotoğrafları çekiyordum ve insan fotoğrafları konusunda pek de hevesli değildim. Tanımadığınız insanların fotoğraflarını çekmek her zaman için içinde biraz endişe, biraz tedirginlik barındıran bir konudur. Ayrıca o zamana kadar insan fotoğrafları konusunda başarılı olamayacağımı düşünürdüm.

Yazının başlığını oluşturan Said; Faslı iplik ustasının yanında çalışan akrabasıydı. Dokuma tezgahında çalışırken ara ara verdiği molalarda karşı duvara geçip nane çayını yudumlarken, etrafına sakin sakin bakıyor pek fazla söze karışmıyordu. Etraftaki herkes birbirine sürekli şakalar yapıp, devamlı hareket halideyken Said genelde hep sessizdi. O gün Said’in birden fazla portresini çektim. Ancak içlerinde en fazla beğendiğim bu fotoğrafı oldu. Bu fotoğraftaki ifadesi benim gördüğüm Said’i en etkili şekilde kareydi.

Şimdi dönüp geriye baktığımda, bu karede fotoğraf tekniği açısından bir çok hata görüyorum. Objeni yerleştirme şekli, kadrajın seçimi, göz için dinlenme alanı bırakmamış olmam gibi bir çok teknik eksiklik mevcut. Ancak bu fotoğrafı benim için değerli kılan, o zamana kadar çok fazla insan fotoğrafı çekmemiş acemi bir fotoğrafçı olarak, ilk defa ifade anlamında güçlü bir porte oluşturmuş olmamdı. O gün belki kafamdaki planı uygulayamamıştım ancak günün sonunda otele dönüp çektiğim insan fotoğraflarına baktığımda bir şeyi anlamıştım. Yavaşlamak ve sakinleşmek fotoğraflarınıza etki eder.

Fotoğraf çekerken ve özellikle sokak portreleri çekerken etrafımızda süreki bir hareket olur. Sokakta her zaman bir hareket, bir dinamizm vardır. Eğer farkında olmaz isek, bu dinamizm fotoğraf kaçırma güdüsüyle birlikte bizi strese sokar. Stres ise düzgün düşünme ve etrafımızda olup biten olayları, kişileri, onların davranışlarını ve ruh hallerini gözden kaçırmamıza yol açar. Bu nedenle yavaşlamak, sakin kalmak ve etrafımızda neler olup bittiği ile ilgilenmek güçlü fotoğraflar oluşturma anlamında bize çok şey katacaktır.